وجود هژمونی در جامعه فیلم کوتاه ایران

بی تردید جامعه فیلم کوتاه ایران دچار یک هژمونی است که تمام ابزار و فاکتورها را دارا می باشد.
هژمونی⁽¹⁾ در حوزه فیلم کوتاه بدین معنا که جامعه فیلم کوتاه را به دو گروه فرادست (اقلیت) و فرودست (اکثریت) تقسیم کرده است. (البته معدود فیلم سازانی وجود دارند که به دلایلی در هیچ یک از این دو گروه قرار نمیگیرند ولی دلیل بر این نخواهد بود که انها هم در مواجه با این هژمونی دچار سرخوردگی و عدم پذیرش همچون عدم حضور و دیده نشدن در فستیوال های داخلی قرار نگیرند.
قبل از شروع بحث لازم است به نکته ای اشاره شود، این هژمونی با آنکه از دل نهاد دولتی سر برآورده ولی به صورت نظام یافته و با فکر و برنامه ریزی قبلی از طرف نهاد دولت صورت نپذیرفته، بلکه برایند قرار گرفتن افرادی محدود با قدرت نامحدود می باشد. شخصیت هایی که در تمام ادوار از زمان شکل‌گیری تا به امروز از طرف هسته مرکزی برای نیل به اهداف خویش، سیستمی فرادستی و سیادت خواه را بوجود اورده (تشکیل سیستم بصورت ناخوداگاه) که این سیستم فرادستی برای رسیدن به اهداف خود (همانند تعریف کلاسیک هژمونی در سیاست) باکسب قدرت و اعمال سرکوب (در حوزه فیلم کوتاه سرکوب از طریق تحقیر و نادیده گرفتن) و از طرفی با جلب رضایت گروه فرودست و پایین نگهداشتن حد توقعات آنان، در حال پیمودن این راه هستند. از دیگر ویژگی های گروه فرادستی الگو سازی برای جامعه فیلم کوتاه است و برای رسیدن به این نقطه همراهی سایت هایی همسو را نیز که خود زمانی از بدنه این مجموعه بوده اند (و همچنان از راند اطلاعاتی بهره می برند) را دارا میباشند، با وجود این سایت های همسو، بر قدرت گروه فرادست افزوده شده است، چرا که فرودستان تنها با اطلاعات و اخبار انحصاری این پایگاه ها و سایت ها می توانند خود را بروز نگه دارند. آنان همچنین با تکرار دائم جمله ای پوپولیستی به عنوان (خانواده فیلم کوتاه) برآنند که گروه فرودست را راضی و امیدوار نگاه داشته و حتی تا جایی پیش رفته اند که در تنها گردهمایی بزرگ سالانه فیلم کوتاه ایران یعنی فستیوال فیلم کوتاه تهران، دامنه انتخاب فیلم ها را بطور فزاینده ای افزایش داده تا گروه فرودست که اکثریت جامعه واقعی فیلم کوتاه را شکل میدهد را راضی و خود سوار بر موج این خبر شوند که «فستیوال تهران با سیل عظیم مخاطب مواجه شده» (حرکتی باز هم پوپولیستی) این در حالی است که خود این موضوع باعث بی نظمی و پایین تر امدن سطح کیفی فیلم کوتاه تهران گردیده (به نقل از مصاحبه های اعضای هیات انتخاب امسال) که خود مبحثی جداست و قابل طرح و نقادی.
حال سوالی که اینجا ممکن است پرسیده شود این است که تعداد اکثریت فیلم ها با لیبل این نهاد دولتی در فستیوال حضور داشته اند پس چه طور این گروه فرادستی اقلیت را تشکیل میدهند؟جواب این پرسش بسیار ساده است، با تصویب یا بخشنامه ای که هسته مرکزی برای نیل به اهداف خود و نشان دادن رزومه قوی و فراگیر ایجاد کرده مبنی بر خرید فیلم آن هم به قیمت نازل پس از تولید و زدن لیبل خود بر این دسته گسترده از فیلم ها باز هم از قدرت خود سو استفاده کرده، چون سازنده اگاه است که با دارا بودن این لیبل باعث بالارفتن احتمال حضور فیلم خود در فستیوال هایی بمانند تهران و یا منطقه ای میشود و باز گروه فرادست بر ان میشود که گروه فرودست را با حداقل‌ها،  همانطور که در تعریف کلاسیک هژمونی وجود دارد، راضی نگه داشته و اصل بودجه را برای ساخت فیلم هایی که همیشه با بهانه‌ی اینکه «فلان فیلمساز با سابقه است و جواب پس داده»، بین اقلیتی از فیلمسازان تقسیم و راه را برای دیگر جوان ها که در گروه فرودست قرار میگیرند بیندد! و هر ساله به دلایلی کاملا مشخص که شباهت به نوچه گیری توسط گنده لات ها دارد! تعداد کمی بر فیلمسازان افزوده و دایره قدرت را اندکی گشاده تر میکند! و با این حرکت، اگر صدای مخالفی برخاست با این توجیه و همراهی ان اقلیت رانتخوار صدا را خاموش میکند.
این متن تنها به دلیل اگاه‌سازی، که آن هم قطعا بسیاری از خوانندگان از آن آگاهند بوده اند نوشته شده است و امیدوارم بتوانم در آینده ای نزدیک به ریز این مباحث بیشتر بپردازم. در این برهه از زمان نیاز بود حتی به صورت کلی و کوتاه این مباحث مطرح شده تا توسط نهادهای مسئول پیگیری و این تبعیض به وجود اماده که نتیجه ای جز یاس و نا امیدی برای فیلمسازان جوان ندارد رفع و جامعه ارزشمند فیلم کوتاه ایران، بدون تبعیض، گستره ای به اندازه تمام ایران دست پیدا کند، و همینطور از زاویه ای جدید به اخرین دوره فستیوال تهران که هم از نظر بی نظمی و هم محتوا و کمیت نوعی توهین به جامعه فیلمسازان کوتاه بود، نگاهی اجمالی و آسیب شناسانه شود و سراغازی باشد برای نقد خود اثار فیلم کوتاه تهران در آینده. لازم به گفتن است که در انتها اشاره ای کنیم به پارادوکس بزرگ امسال فستیوال با این سطح پایین از هر نظر، که چگونه بعضی از فیلم ها با محتوایی بشدت خط قرمزی و گاه رد کرده (که البته خود اینجانب با هر گونه ممیزی در عرصه فیلم کوتاه مخالفم) که مورد تقدیر هم قرار گرفتند ولی بودند فیلم های انتخاب شده‌ی دیگری که از نظر سطح محتوا و رعایت خط قرمز قابل مقایسه با اثار فوق الذکر نبودند ولی از فستیوال کنار گذاشته شدند!
 

1) فرادستی، سلطه‌گری، سلطه، یا هژمونی (به فرانسوی: hégémonie) مفهومی است برای توصیف و توضیحِ نفوذ و تسلط یک گروهِ اجتماعی بر گروهی دیگر، چنان‌که گروهِ مسلط (فرادست) درجه‌ای از رضایت گروهِ تحتِ سلطه (فرودست) را به‌دست می‌آورد و با «تسلط داشتن به دلیلِ زورِ صِرف» فرق دارد / برگرفته از Joseph, Jonathan (2002), Hegemony: a realist analysis, New York: Routledge