جشنواره فیلم ونیز Venice International Film Festival و به ایتالیاییMostra Internazionale d'Arte Cinematografica di Venezia از قدیمی ترین فستیوال های فیلم در شهر ونیز در سال 1932 ماه اوت تاسیس شد و هر ساله در اواخر اوت یا اوایل سپتامبر در جزیره لیدو در ونیز برگزار می شود.

این جشنواره همچنان یکی از محبوب ترین جشنواره های در حال رشد بوده و یکی از چهار غول فستیوالی بزرگ در بین فستیوال های معتبر جهان محسوب می شود. از دیگر فستیوال های معروف به «غول» میتوان به جشنواره های کن ، برلین و تورنتو اشاره کرد. هر چند که نام فستیوال Sundance در این گروه مشاهده نمی شود ولی بد نیست که نام آن را بعنوان یکی از تاثیرگذارترین و متفاوت ترین فستیوال های جهان در کنار نام این چهار غول به یاد داشته باشیم. 76مین جشنواره بین المللی ونیز در تاریخ 28 اوت تا 8 سپتامبر 2019 برگزار می شود.

تاریخچه:

در دهه 1930 دولت و شهروندان ایتالیایی به شدت علاقمند به فیلم بودند، اکثر پولی که ایتالیایی ها خرج می کردند صرف ورزش و کارهای فرهنگی می شد. اکثر فیلم های نمایش داده شده در ایتالیا آمریکایی بودند که منجر به دخالت دولت در صنعت فیلم و تمایل به جشن فرهنگ ایتالیایی شد. با در نظر گرفتن این موضوع جشنواره بین المللی فیلم ونیز توسط Luciano De Feo و Giuseppe Volpi و Antonio Maraini در سال 1932 ایجاد شد. والپی یک دولتمرد بازرگان ثروتمند و فاشیست مشتاق که وزیر دارایی موسولینی بود ، در همان سال به عنوان رییس دوسالانه ونیز انتخاب شد. ماراینی به عنوان دبیرکل جشنواره خدمت کرد و De Feo کمیته اجرایی خود را رهبری می کرد. در 6 اوت 1932 جشنواره با نمایش فیلم امریکایی Dr.Jekyll And Mr.Hyde به کارگردانی Rouben Mamoulian در تراس هتلExcelsoir Palace افتتاح شد. در مجموع 9 کشور در این جشنواره شرکت کردند که در تاریخ 21 آگوست به پایان رسید. در اولین سال جشنواره هیچ جایزه ای دریافت نشد. فیلم فرانسوی À Nous la Liberté به کارگردانی René Clair به عنوان فیلمی Fun و Helen Hayes در فیلم The Sin of Madelon Claudet بعنوان بهترین بازیگر زن انتخاب شدند. دهه 1940 یکی از دشوارترین لحظات برای جشنواره بود. فیلم تبلیغاتی نازی در سال 1941 به عنوان برنده معرفی شد. علاوه بر این، جشنواره در سال 1940 به جشنواره ایتالیایی – آلمانی Manifestazione Cinematografica Italo-Germanica تغییر نام داد. ناآرامی های اجتماعی و سیاسی سال 1968 تاثیرات شدیدی بر روی دوسالانه ونیز گذاشت. از سال 1969 تا 1979 جوایز اهدا نشد. در سال 1973،1977 و 1978 جشنواره حتی برگزار نیز نگردید.

در طول سالهای اخیر تحت هدایت آلبرتو باربرا (Alberto Barbera) جشنواره خود را به عنوان یکی از مهمترین فستیوال های واجد شرایط اسکار معرفی کرد. حضور فیلم های امریکایی را افزایش داده و فیلم های افتخار آفرین اسکاری همچونGravity در سال 2013 ، Birdman در سال 2014 ، Lala Land در سال 2016 و The Shape of Water در سال 2017 را به نمایش گذاشت. مدیر فعلی فستیوال ونیز آلبرتو باربرا در سال 2012 منصوب شد که دوره وی در سال 2020 به پایان خواهد رسید.

بخش های فستیوال:

• اصلی:

1. In Competition یا Venezia76 یا ونیز 76 : رقابت اصلی بین المللی شامل حداکثر 20 فیلم بلند است.
2. Out of competition یا بخش خارج از مسابقه که حداکثر 18 فیلم در آن ارایه خواهند شد. (بلند و کوتاه)
3. بخش Orizzonti  یا چشم انداز نو: که به بررسی فیلم های استعدادهای جوان و کمتر شناخته شده می پردازد. زمان معین شده برای این فیلم ها حداکثر 20 دقیقه می باشد و براساس معیارهایی مانند کیفیت و اصالت زبان و بیان انتخاب می شوند.
4. Venice Classics  : این بخش مخصوص فیلم های روایت کلاسیک در سال های اخیر می باشد.

• غیر رقابتی:

1. Sconfini  : این بخش غیررقابتی مجموعه ای از حداکثر 10 اثر از  ژانرهای مختلف است شامل فیلم های هنری، فیلم های تجربی و سریال های تلویزیونی . طول این فیلم ها حداکثر 60 دقیقه است.
2. واقعیت مجازی: این بخش بصورت مسابقه و خارج از مسابقه و حداکثر 30 نمایش برتر جهانی برگزار خواهد شد. در سال 2017 یک بخش جدید به نام واقعیت مجازی (VR) نیز به جشنواره اضافه شد.
3. هفته منتقدان: در این رویداد سندیکای منتقدان ایتالیایی با انتخاب 8 فیلم به بحث و بررسی می نشینند.
4. روزهای نویسندگان: حدود 12 فیلم توسط ANAC  (انجمن فیلمسازان ایتالیا) با همکاری انجمن نویسندگان ایتالیا انتخاب شده و سپس به نقد و بررسی آن فیلم می پردازند.

• بازار فیلم:
  بازار فیلم این فستیوال علاوه بر بخش‌های بالا نیز برگزار می شود. جشنواره فیلم ونیز برنامه‌های مروری بر آثار برای تجلیل از فیلمسازان و چهره‌های برجسته دنیای سینما برگزار می‌کند. همچنین بازار فیلمی به نام دفتر صنعت در این جشنواره برای تهیه‌کنندگان و شرکت‌های فروش فیلم برگزار می‌گردد.

جوایز:

جایزه‌ی اصلی جشنواره ونیز، شیر طلایی نام دارد. همچنین در این جشنواره، جایزه‌ای به نام جایزه انسانیت وجود دارد. این جایزه که مبلغ آن 50 هزار دلار است، به سینماگران و بازیگرانی اهدا می‌شود که خود را وقف فعالیت‌های انسان‌دوستانه می‌کنند. از سال 2002 به بعد «جایزه سان مارکو» برای بهترین فیلم بخش ضدجریان اختصاص داده شد. از طیف وسیعی برنامه‌های جداگانه از جمله نمایشگاه بین‌المللی هنر ونیز نیز تأسیس شده‌است. جشنواره بین‌المللی موسیقی معاصر ونیز، جشنواره بین‌المللی تئاتر ونیز، نمایشگاه بین‌المللی معماری ونیز، جشنواره بین‌المللی رقص معاصر ونیز و جشنواره بین‌المللی کودکان و نوجوانان کارناوال ونیز به صورت جداگانه زیر نظر مجموعه جشنواره‌های ونیز برگزار می‌شود.

• گروه جوایز ونیز:

1. شیر طلایی بهترین فیلم
2. شیر نقره ای – جایزه بزرگ هیات داوران
3. شیر نقره ای- جایزه بهترین کارگردان
4. Cappa Volpi  : برای بهترین بازیگر نقش اول مرد
5. Cappa Volpi:  برای بهترین بازیگر نقش اول زن
6. جایزه بهترین فیلمنامه
7. جایزه هیات داوران ویژه
8. جایزه مارچلو ماستریانی برای بهترین بازیگرمرد جوان یا بازیگر زن جوان

• گروه جوایز افق نو:

1. بهترین فیلم
2. بهترین کارگردانی
3. جایزه ویژه هیات داوران
4. بهترین بازیگر مرد
5. بهترین بازیگر زن
6. بهترین فیلمنامه
7. بهترین فیلم کوتاه

• جایزه کلاسیک: این جایزه توسط گروهی از دانشجویان به سرپرستی یکی از برگزارکنندگان فستیوال داده می شود که حتی ممکن است این جایزه به بهترین فیلم مستند سال های اخیر داده شود.
• جایزه فیلم اول معروف به جایزه Luigi De Laurentiis
• جایزه Virtual Reality یا واقعیت مجازی
• جایزه شیر طلایی برای دستاورد هنری یک قرن

گفتنی است که از ایران تنها فیلم بلند «دایره» به کارگردانی جعفر پناهی در سال 2000 توانسته است شیر طلایی را تصاحب کند.